با توجه به آمارهای موجود، سرطان دهان از شایع ترین سرطان ها می باشد و تقریبا پنج درصد از از کل سرطان های بدن را شامل می شود که متاسفانه از علل شایع مرگ و میر در جهان هستند. سرطان هایی که در نواحی لب، کف دهان، زبان، لثه و مخاط دهان ایجاد می شوند در این دسته ها قرار می گیرند. سرطان دهان معمولا در افراد با سن بالای چهل سال ایجاد می شوند و احتمال بروز آن ها با بالا رفتن سن افزایش می یابد.
این سرطان، چهارمین سرطان شایع در مردان و ششمین سرطان شایع در بانوان می باشد. نسبت ابتلای مردان به سرطان دهان سه برابر بانوان گزارش شده است اما با توجه به افزایش استعمال دخانیات در بانوان ممکن است این نسبت تغییر داشته باشد. مصرف دخانیات (سیگار، قلیان، پیپ، تنباکوی جویدنی و ...) و مصرف الکل از مهم ترین عوامل مستعد کننده ابتلا به سرطان ناحیه دهان می باشند. سایر عوامل مستعدکننده عبارتند از:
- قرار گرفتن طولانی مدت در آفتاب
- رژیم غذایی نامناسب (فاقد میزان کافی میوه و سبزیجات)
- آسیب های مزمن (استفاده از دست دندان مصنوعی قدیمی و نامناسب)
- بهداشت ضعیف دهان و دندان
- تضعیف سیستم ایمنی در دوران پیری
- ابتلا به بیماری های تضعیف کننده سیستم ایمنی مانند ایدز
- مصرف داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی جهت جلوگیری از پس زدن عضو پیوندی
- سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان
با توجه به موارد مذکور پیشگیری از ابتلا به سرطان های ناحیه دهان بسیار ساده بوده و مستلزم همکاری خود فرد می باشد. تغییرات مختصر در روش زندگی مانند عدم استعمال دخانیات و مصرف الکل، محافظت از تابش نور آفتاب، رژیم غذایی و بهداشت دهان و دندان مناسب، ریسک ابتلا را بسیار کاهش می دهد.
متاسفانه میزان مرگ و میر در سرطان های دهانی بیش از سایر سرطان های ناحیه سر و گردن و پوست صورت می باشد. به صورتی که تقریبا فقط نیمی از بیماران مبتلا به سرطان دهان بیش از 5 سال عمر می کنند. از آن جایی که تشخیص زودهنگام سرطان دهان باعث درمان و حتی بهبودی کامل آن می شود سازمان جهانی بهداشت به کلیه افراد (به خصوص افرادی که دارای عوامل مستعد کننده ابتلا به سرطان دهان هستند) توصیه می کند در صورت مشاهده علایم زیر به دندانپزشک متخصص بیماری های دهان، متخصص جراحی لثه یا متخصص جراحی فک و صورت مراجعه نمایند. این علایم می توانند از اولین نشانه های سرطان دهان باشند اما به یاد داشته باشید وجود تنها یک یا دو علامت نشان دهنده ابتلا به سرطان نبوده و باید بررسی های تشخیصی لازم صورت بگیرد. این علایم عبارتند از:
- زخم در ناحیه دهان که همراه با خونریزی بوده و بعد از دوهفته بهبود نیافته است ( بدیهی است که زخم هایی که علت مشخص دارند و طی دو هفته بهبود یافته اند مشکل خاصی ایجاد نمی کنند)
- تغییر رنگ، توده یا ضخیم شدگی در ناحیه لب، کف دهان، زبان، سقف دهان و گونه
- قسمت های سفید یا قرمز رنگ بر روی لثه ها، زبان، لوزه و یا مخاط دهان
- گلودرد مزمن و احساس گرفتی گلو
- تغییر کیفیت صدا یا خشونت صدا
- مشکل در جویدن و بلعیدن غذا یا حرکت و چرخاندن زبان یا فک
- احساس ناراحتی هنگام صحبت کردن
- کاهش وزن ناگهانی بدون علت مشخص
- ورم غده های لنفاوی در ناحیه گردن
- فقدان حس یا درد هنگام لمس قسمت هایی از صورت، دهان و گردن
راه های درمانی موجود بستگی به شدت درگیری بافت های اطراف و وسعت ضایعه دارد. در مواردی که ضایعه کوچک و دسترسی آسان باشد و بیمار به موقع مراجعه کرده باشد، حذف کامل ضایعه می تواند با موفقیت کامل درمان همراه شود. اما برای درمان یک ضایعه وسیع که به بافت های زیرین و اطراف گسترش یافته باشد جراح ممکن است مجبور شود قسمتی از فک یا زبان را به همراه ضایعه خارج کند. در مواردی که درگیری در حنجره باشد و امکان حذف ضایعه وجود نداشته باشد از شیمی درمانی یا رادیوتراپی (درمان با کمک اشعه) جهت کاهش سرعت پیشرفت بیماری استفاده می شود.